‘ครอบครัวทางใจ’ เป็นแบบไหน ? ชวนรู้จัก Support System คนที่ทำให้รู้สึกปลอดภัยและไม่โดดเดี่ยว

‘บ้าน’ ไม่ใช่สถานที่แต่หมายถึงผู้คนที่อยู่ในบ้าน  

‘ครอบครัว’ ก็ไม่ใช่แค่สายเลือดเดียวกัน แต่ยังหมายถึงใครสักคนที่จะอยู่เคียงข้างในทุกช่วงเวลา  

ในวันที่ยินดี ในวันที่เหนื่อยล้า อยากเล่าให้ใครฟังเป็นคนแรก ? ใครที่ช่วยให้ผ่านเวลาที่ยากลำบากไปได้ ? ใครที่เป็นคนสำคัญในชีวิต ? คนคนนั้นอาจเรียกได้ว่าเป็น ‘ครอบครัวทางใจ’ ของเรา 

ภาพจาก ภาพยนตร์เรื่อง Shoplifters (2018) 

สมาชิกทุกคนต่างเป็นคนแปลกหน้าที่อาศัยอยู่ร่วมกันเป็นครอบครัว 

‘ครอบครัวทางใจ’ คืออะไร 

ครอบครัวทางใจ ทางจิตวิทยาเรียกว่า Support System หมายถึง กลุ่มคนที่คอยสนับสนุนเราในด้านอารมณ์และสังคม ช่วยให้ไม่รู้สึกเหงาหรือโดดเดี่ยวในใจ คนเหล่านี้อาจหมายถึง ครอบครัว เพื่อน พี่ น้อง คนรัก เพื่อนร่วมงาน คนสนิท หรือใครก็ตามที่คอยรับฟัง เป็นที่พึ่งพาทางใจ อยู่เคียงข้างกันในทุกช่วงเวลา โดยจะมีลักษณะคร่าว ๆ ดังนี้ เช่น 

• เป็นคนที่หวังดี เคารพ และให้เกียรติเราเสมอ 
• เชื่อใจและไว้ใจได้ 
• มองเห็นด้านดี ๆ ของเรา  
• อยู่ด้วยแล้วทำให้รู้สึกดี  
• ช่วยให้เราข้ามผ่านอุปสรรคต่าง ๆ ไปได้เสมอ 

ภาจาก ซีรี่ส์เรื่อง Extraordinary Attorney Woo (2022) 

ทนายอูยองอูเป็นออทิสติก จึงทำให้สานสัมพันธ์กับคนอื่นยาก 

แต่พ่อและเพื่อนสนิทก็คอยซัพพอร์ตเธอเสมอ 

Support System คนแรก ๆ ในชีวิตคนเรามักจะเป็นครอบครัว นอกจากจะคอยสนับสนุนด้านความเป็นอยู่แล้ว ครอบครัวยังเป็นที่พึ่งพิง รับฟัง และให้คำปรึกษาในเรื่องต่าง ๆ เมื่อเติบโตขึ้นคนเราก็เริ่มมีเพื่อน มีสังคมที่โรงเรียน มีคนรัก สมาชิกของครอบครัวทางใจก็ค่อย ๆ เพิ่มขึ้น 

การมี Support System ทำให้ไม่รู้สึกเหงาและโดดเดี่ยว ช่วยให้สุขภาพโดยรวมของเราดีขึ้นทั้งกายและใจ ตรงกันข้ามหากเรารู้สึกตัวคนเดียวและมีชีวิตอยู่อย่างโดดเดี่ยว โดยที่ไร้ซึ่งผู้คนหรือสิ่งพึ่งพาทางใจ ก็จะทำให้รู้สึกหวาดระแวงและไม่ปลอดภัยอยู่ในใจลึก ๆ  

ทำไมชีวิตเราต้องมี ‘ครอบครัวทางใจ’ 

คำกล่าวที่ว่า “ความเหงาฆ่าคนได้” นั้นไม่เกินจริง  

ความเหงาส่งผลให้คนอายุสั้นลงได้ง่าย ๆ เนื่องจากทำให้เกิดความเจ็บปวดทางใจที่ส่งผลทางกาย อีกทั้งยังทำให้เกิดพฤติกรรมทำลายสุขภาพมากมาย เช่น หันไปกินจุกจิก สูบบุหรี่ ใช้ยาเสพติด เครื่องดื่มแอลกอฮอล์ เพื่อปลอบประโลมความรู้สึกเปล่าเปลี่ยวในใจ  

ภาพจาก ภาพยนตร์เรื่อง Sunny: Our Hearts Beat Together (2018) 

นามิ เคยเหงาและอยู่คนเดียวในโรงเรียน จนกระทั่งได้พบกับกลุ่มเพื่อนสนิท 

ที่กลายมาเป็นเพื่อนตายอยู่ด้วยกันจนวันสุดท้ายของชีวิต 

มนุษย์ถูกออกแบบมาให้อยู่ร่วมกันเป็นสังคมโดยสัญชาตญาณ บรรพบุรุษของเราอยู่ร่วมกันเป็นกลุ่มเพื่อให้รู้สึกปลอดภัยและมีอำนาจ ในยุคที่ยังไม่มีเนื้อสัตว์วางขายในซูเปอร์มาร์เก็ต บรรพบุรุษของเราสามารถล่าสัตว์ตัวใหญ่ด้วยกำลังจากคนหลายคน   

ปัจจุบัน มนุษย์เราสามารถหาซื้ออาหารได้อย่างง่ายดาย ไม่ต้องล่าสัตว์ ไม่ต้องระวังภัยอันตราย แต่สัญชาตญาณการอยู่รวมกันเป็นกลุ่มก็ยังติดตัวพวกเรามา และแม้เราจะโหยหาความสงบ ต้องการอยู่อย่างสันโดษมากแค่ไหนแต่ ‘ความโดดเดี่ยว’ อาจเกิดขึ้นในใจเมื่อเราไม่ได้ปฏิสัมพันธ์กับมนุษย์คนอื่น 

เฮนรี เดวิด ทอโร (Henry David Thoreau) นักปรัชญาชาวอเมริกันที่ตัดสินใจเข้าไปปลูกกระท่อมกลางป่าเพียงลำพัง เขาต้องการค้นหาว่าที่จริงแล้ว ‘สิ่งที่มนุษย์ต้องการคืออะไร’ แม้ว่าเขาจะอยู่อย่างสันโดษ แต่ในกระท่อมของเขากลับมีเก้าอี้วางตั้งไว้ 3 ตัว หนึ่งในนั้นคือเก้าอี้ที่เอาไว้ต้อนรับแขกผู้มาเยือน ทอโรทำให้เห็นว่า ‘ความสันโดษ’ นั้นไม่ได้หมายถึงการอยู่อย่าง ‘โดดเดี่ยว’

ภาพจาก ซีรี่ส์ Reply 1988 (2015) 

เรื่องราวของกลุ่มเพื่อนในซอยซังมุนดงที่คอยช่วยเหลือกันและกันอยู่เสมอ 

เมื่อคนเราโดดเดี่ยว ร่างกายจะแสดงออกมาในรูปแบบของ ความเหงา ซึ่งเป็นความรู้สึกไม่สบายใจจากการอยู่คนเดียว เป็นความทุกข์ของการรู้สึกว่าเราไม่ได้เป็นส่วนหนึ่งของสังคม สิ่งนี้ไม่ต่างอะไรจากความหิว ร่างกายของเราต้องการอาหาร ใจคนเราก็ต้องการใครสักคนที่เข้าใจเช่นกัน  

การมีใครสักคนที่เป็นเพื่อน เป็นที่ปรึกษา เป็น ‘ครอบครัวทางใจ’ จะช่วยเติมเต็มความเหงานั้นได้ ทำให้เรารู้สึกหายเครียด ไม่ต้องจมอยู่กับความทุกข์นั้นเพียงลำพัง และทำให้เราสุขภาพดีและอายุยืนยาว มีความเป็นอยู่โดยรวมที่ดีขึ้น  

ยิ่งไปกว่าการสนับสนุนทางใจ Support System ยังสามารถช่วยสนับสนุนเรื่องอื่น ๆ ในชีวิตได้ เช่น การทำงาน คอนเนกชั่น สามารถไหว้วาน ปรึกษาหารือ ขอความช่วยเหลือได้ในเวลาที่ต้องการ มีเพื่อนคู่คิดที่ทำให้ก้าวผ่านอุปสรรคต่าง ๆ ไปได้ ปัญหาที่เคยใหญ่กลับเล็กลงเมื่อมีคนเคียงข้าง  

เราจะสร้าง ‘ครอบครัวทางใจ’ ได้อย่างไร 

บางครั้งความเหงาอาจทำให้เราเผลอคิดว่า ‘ไม่เหลือใคร’ แต่หากลองนึกดูดี ๆ ยังมีใครสักคนที่พร้อมจะรับฟังเราเสมอ วิธีสร้างครอบครัวทางใจ วิธีแรกคือกลับไปสานสัมพันธ์กับคนรอบข้างที่มีอยู่ ไม่ว่าจะเป็นครอบครัว ญาติสนิท มิตรสหาย ให้ความสัมพันธ์แน่นแฟ้นกว่าเดิม  

แต่บางครั้งครอบครัวก็ไม่ใช่พื้นที่ปลอดภัยสำหรับทุกคนเสมอไป บางครั้งโรงเรียนหรือที่ทำงานก็ไม่มีใครที่พูดคุยได้อย่างสนิทใจ นอกจากความสัมพันธ์กับคนรอบข้างแล้ว เรายังสามารถมองหา Support System แบบอื่น ๆ ที่จะพัฒนาเป็นมิตรภาพอันงดงามได้เช่นกัน 

ภาพจาก ภาพยนตร์เรื่อง It’s a Summer Film ! (2020) 

เท้าเปล่า โฟมว่ายน้ำ และบลูฮาวายเป็นกลุ่มเพื่อนที่ชื่นชอบหนังซามูไรเหมือนกัน 

หาเพื่อนที่มีความสนใจคล้ายกัน – หากิจกรรมหรืองานอดิเรกที่ชอบ และหาเพื่อนที่สนใจสิ่งนั้นเหมือนกัน เช่น เข้าด้อมแฟนคลับศิลปิน หาเพื่อนไปคอนเสิร์ต เข้าคลาสออกกำลังกาย ไปทำงานอาสาสมัคร กิจกรรมเหล่านี้จะช่วยให้ได้รู้จักคนใหม่ ๆ มากมาย ซึ่งเป็นคนที่ชื่นชอบสิ่งเดียวกัน ทำให้พูดคุยเข้าใจกันได้อย่างง่ายดาย  

ปลูกต้นไม้ สะสมตุ๊กตา เลี้ยงสัตว์เป็นเพื่อนคู่ใจ - บางครั้ง Support System ก็ไม่จำเป็นต้องเป็นมนุษย์เสมอไป ไม่ว่าจะเป็นต้นไม้ ตุ๊กตา หรือสัตว์เลี้ยง ก็สามารถสร้างความอบอุ่นในใจและเป็นเพื่อนคลายเหงาได้ บางคนชอบปลูกต้นไม้ พูดคุยกับต้นไม้ บางคนชอบนอนกอดตุ๊กตา บางคนเลี้ยงสัตว์เป็นเพื่อนคลายเหงา เจ้าของมักพุดคุยกับน้องหมา น้องแมว บทสนทนาเหล่านั้น แม้จะไม่มีการตอบกลับเป็นคำพูด แต่สัตว์เลี้ยงนับเป็นสิ่งมีชีวิตที่รับฟังเราอย่างไม่ตัดสิน สัตว์เลี้ยงและมนุษย์สามารถสร้างสายสัมพันธ์ที่แน่นแฟ้นได้เช่นเดียวกับมนุษย์ด้วยกัน

ภาพจาก ภาพยนตร์เรื่อง If Cats Disappeared from the World (2016) 

เรื่องนี้ทำให้เห็นว่าแม้ ‘แมว’ จะเป็นเพียงสัตว์เลี้ยงที่พูดไม่ได้ 

แต่กลับมีความหมายกับชีวิตมนุษย์คนหนึ่งมากมายทีเดียว 

ทำความรู้จักกับคนที่พบเจอเป็นประจำ  - ผมเรียกเขาว่าเน็กไท โดย มิเลนา มิชิโกะ ฟลาชาร์ (Milena Michiko Flašar) เป็นเรื่องราวของ โอฮาระ เท็ทสุ พนักงานออฟฟิศที่ถูกไล่ออกจากบริษัท และ ทากุชิ ฮิโระ ฮิคิโคโมริที่ขังตัวเองอยู่ในห้องมานานเป็นปี ๆ สองคนที่สังคมมองว่าล้มเหลวบังเอิญมาพบกันที่สวนสาธารณะแห่งหนึ่ง ทุกวัน เวลาเดิม จนมีโอกาสได้สนทนากัน จากคนแปลกหน้า กลายเป็นคนสนิท แม้ไม่รู้จักที่มา ที่ไปกันมากนัก แต่ทั้งสองกลับแบ่งปันบาดแผล เรื่องเจ็บปวด และปมในชีวิตต่อกันอย่างหมดเปลือก จนมิตรภาพเบ่งบาน  

จากเรื่องราวของทั้งคู่ทำให้เห็นว่า การผูกมิตรกับคนที่เราเจอทุกวัน อาจนำมาซึ่งมิตรภาพอันลึกซึ้งได้  พรุ่งนี้อาจลองทักทายเจ้าของร้านอาหารที่กินประจำ ชวนพนักงานร้านสะดวกซื้อใกล้บ้านคุย  ยิ้มให้กับแม่บ้านที่ทำงาน ทักทายเพื่อนร่วมงานที่นั่งใกล้ ๆ ไม่แน่ว่าที่เจอหน้ากันทุกวัน อาจกลายมาเป็นครอบครัวทางใจของเราก็ได้  

หาคนแนะแนว เพิ่มความมั่นใจ - บางคนอาจยังไม่มั่นใจ ยังไม่กล้าพูดคุย การพบเจอคนใหม่ ๆ จึงเป็นเรื่องยาก การปรึกษานักบำบัดหรือผู้เชี่ยวชาญเป็นอีกหนึ่งทางเลือกที่ดีที่จะช่วยแนะแนวทางการสร้าง Support System และเสริมสร้างความมั่นใจให้กับเราได

ภาพจาก ซีรี่ส์เรื่อง Twenty-Five Twenty-One (2022) 

แพคอีจิน และ นาฮีโด เป็นทั้งเพื่อนและคนรักคอยซัพพอร์ตกันและให้กำลังใจกันอยู่เสมอ 

เราจะกระชับความสัมพันธ์กับ ‘ครอบครัวทางใจ’ ได้อย่างไร 

บางครั้งความรู้สึกที่ว่าไม่เหลือใคร อาจเป็นเพราะเราเผลอทำคนในชีวิตหล่นหายไปแบบไม่รู้ตัว เมื่อได้พบกับคนที่เข้าใจแล้ว สิ่งสำคัญในลำดับต่อมาคือการกระชับความสัมพันธ์ หมั่นดูแล รักษาน้ำใจกัน ให้มิตรภาพยืนยาว ด้วยวิธีต่าง ๆ เช่น

ภาพจาก ภาพยนตร์เรื่อง Sunny: Our Hearts Beat Together (2018) 

เซริกะป่วยเป็นมะเร็งระยะสุดท้าย มีกำลังใจขึ้นมาได้

เพราะได้กลับมาเจอกับนามิและกลุ่มเพื่อนสมัยมัธยม 

• ติดต่อ สื่อสารกันอยู่เสมอ คอยถามไถ่เรื่องความเป็นอยู่ไม่ให้รู้สึกห่างเหิน  
• รู้จักพูด ‘ขอบคุณ’ อยู่เสมอ เมื่อได้รับสิ่งดี ๆ จากคนรอบข้าง  
• ยอมรับความช่วยเหลือจากอีกฝ่าย หลายคนอาจคิดว่าเวลามีเรื่องหนักใจหรือมีปัญหาจะต้องพยายามแก้ไขด้วยตัวเองเท่านั้น เพราะเกรงใจที่จะขอความช่วยเหลือ แต่หากมองในมุมของอีกฝ่าย การที่เราไปขอความช่วยเหลือ และเขาคนนั้นได้ทำสิ่งดี ๆ ให้เราจะยิ่งทำให้เขารู้สึกมีคุณค่า ดีใจที่ได้ช่วยเหลือ   
• เราเองก็เป็น Support System ของใครสักคนเช่นกัน แสดงออกว่าเรายินดีกับความสำเร็จ เคียงข้างในยามยากลำบาก เป็นคนที่อีกฝ่ายจะพึ่งพาได้เช่นกัน  
• ปรับความเข้าใจและกล่าว ‘ขอโทษ’ คนเรากระทบกระทั่งกันได้เป็นเรื่องปกติ หากมีเรื่องผิดใจ อย่าปล่อยให้สะสมจนทำลายมิตรภาพ หมั่นพูดคุย ปรับความเข้าใจ และขอโทษอย่างจริงใจ ทำแบบนี้เป็นนิสัย จะช่วยให้ความสัมพันธ์ยืนยาว 

การรักตัวเองและเข้มแข็ง ไม่ได้หมายความว่าเราต้องทำทุกอย่างบนโลกใบนี้ด้วยตัวคนเดียว เวลามีความสุขลองเล่าให้ใครสักคน เวลาทุกข์ลองขอความช่วยเหลือ เชื่อสิว่า ยังมีใครสักคนที่พร้อมรับฟังเสมอ 

อ้างอิง 

• Julia Hood P. The Benefits And Importance Of A Support System. https://bit.ly/3WgVnUl 
• Stephen Braren. The Evolution of Social Connection as a Basic Human Need. https://bit.ly/3WNZd9f 
• University of Buffalo. Developing Your Support System. https://bit.ly/3zZ0lha 
• Allison Young. What Does the Science Say About How Loneliness Affects Our Health?. https://bit.ly/3zUYMRs 
• Caitlin Harper. Three Ways to Build a Support System. https://bit.ly/4cUsh4d